Bruxelas, 14 de xullo de 2021. Para responder con éxito ás tendencias e desafíos expostos pola globalización, a urbanización, o envellecemento e cultivar os beneficios das transicións verde e dixital, necesítanse políticas e medidas adaptadas a cada realidade que teñan en conta a diversidade territorial da UE, as súas necesidades específicas e fortalezas relativas. É por iso que a Comisión Europea acaba de presentar a súa esperada Visión a longo prazo para as Zonas Rurais con horizonte en 2040. Trátase dunha Comunicación, é dicir, dun documento non lexislativo pero que aspira a desenvolver unha visión común europea para mellorar a calidade de vida e a resiliencia das zonas rurais para o ano 2040. A iniciativa está a cargo da Dirección Xeral de Agricultura e da Vicepresidencia de Democracia e Demografía da Comisión Europea.

O documento expón fundamentalmente a creación dun Pacto Rural (un foro de discusión  multinivel) e dun Plan de Acción Rural (unha serie de iniciativas que pretenden fortalecer, conectar e facer máis prósperas e resilientes as zonas rurais) centrado sobre catro ámbitos de acción.
O Pacto Rural abarcará a interlocutores locais, rexionais, nacionais e de escala europea que participarán na consecución dos obxectivos comúns da Visión e en fomentar a cohesión económica, social e territorial. Para iso, valeranse das redes rurais de cada Estado membro como marco de contacto e de debate.
O Plan de Acción Rural pretende prestar apoio político á xestión das zonas rurais a través da PAC e da política de cohesión e comprende os seguintes ámbitos de acción:
  • Fortalecemento das zonas rurais a través da dotación de servizos e a innovación;
  • Conectividade mediante o reforzo dos sistemas de transportes e do acceso a internet;
  • Resiliencia, facendo fincapé sobre a sustentabilidade ambiental e agraria e a inclusión social;
  • Prosperidade mediante a diversificación das actividades económicas nas áreas rurais.

Paralelamente, crearase un proceso de «comprobación do efecto local» mediante o cal as políticas da UE avaliaranse desde unha perspectiva rural para determinar os posibles efectos de toda iniciativa da UE en materia de emprego, crecemento e desenvolvemento rural sostible. O proceso apoiarase na creación dun Observatorio Rural que solicitará os datos e información necesarias para a elaboración de políticas.

Como contribuirán os fondos UE a alcanzar os obxectivos da Visión Rural?
A nova Política Agrícola Común e, en particular, o seu Fondo Agrícola Europeo de Desenvolvemento Rural (FEADER) é a fonte crave de financiamento europeo para as zonas rurais, xa que fomenta un sector agrícola intelixente, resiliente e diversificado así como o coidado do medio ambiente, a acción climática e o tecido socioeconómico das zonas rurais. Os Plans Estratéxicos nacionais permitirán aos Estados membros aplicar os instrumentos da PAC de forma específica e adaptada ás súas condicións e necesidades locais para un desenvolvemento rural sostible.
A Política de Cohesión é a outra fonte de apoio para as zonas rurais, xa que promove o desenvolvemento harmonioso dos Estados membros, as rexións e os territorios. Para alcanzar estes obxectivos, o Fondo Europeo de Desenvolvemento Rexional (FEDER), o Fondo de Cohesión (FC) e o Fondo Social Europeo (FSE) mobilizan importantes investimentos nas zonas rurais. Tamén permiten o deseño de estratexias a medida das necesidades de cada territorio a través do novo Obxectivo Político da Política de Cohesión 2021-2027 “Europa máis preto dos cidadáns”.
Ademais, o Mecanismo de recuperación e resiliencia (MRR), InvestEU e o Banco Europeo de Investimentos poden contribuír a cubrir as brechas de investimento existentes nas zonas rurais.
Doutra banda, o carácter transversal de moitos dos retos que enfrontan as zonas rurais (a fenda dixital, as tendencias demográficas negativas, o difícil acceso aos servizos básicos ou a diversificación económica fose da agricultura) esixirá unha coordinación reforzada entre as distintas Direccións Xerais da Comisión Europea na formulación das iniciativas que pretendan levar á práctica a Visión Rural. Neste sentido, a coherencia entre Cohesión e Desenvolvemento Rural expón un desafío especial tras o abandono do FEADER do marco dos fondos estruturais no actual período orzamentario da Unión (2021-2027). Así as cousas, o único punto de contacto entre a nova Política de Cohesión e a nova PAC sería a medida Leader, a cal é competencia da Dirección Xeral de Política Rexional pero está financiada polo FEADER.
Cales son as iniciativas emblemáticas comprendidas na Visión Rural?
A Visión concéntrase en  empoderar ás comunidades rurais, mellorar o acceso aos servizos e facilitar a innovación social. Para iso, a Visión implementará varias iniciativas emblemáticas:
  • Plataforma de revitalización rural: unha plataforma de portelo único para proxectos existentes e posibilidades de financiamento para os actores rurais. En particular, apoiará ás zonas afectadas polo despoboamento, o envellecemento e a falta de oportunidades económicas, que poderán acceder á información e as mellores prácticas sobre as ferramentas e estratexias dispoñibles.
  • Investigación e innovación: no marco de Horizonte Europa, as actividades de investigación e innovación centradas nas zonas rurais apoiarán o desenvolvemento da innovación social e dixital para e polas comunidades rurais. A creación dun Centro de experiencia e formación en Innovación Rural é unha parte importante desta iniciativa. O desenvolvemento de ecosistemas de innovación rural contará co apoio da creación dun Foro Anual de Aldeas Emerxentes para a Innovación Rural, o cal conectará aos actores da innovación rural de toda a UE.
  • Proceso de comprobación do efecto local: permitirá que se teñan en conta as cuestións rurais na etapa inicial da concepción de novas iniciativas políticas da UE, á vez que se desencadeará un mellor seguimento da situación das zonas rurais.
  • Observatorio Rural da UE: mellorará a recompilación e a análise de datos sobre a situación das zonas rurais, proporcionando probas para informar a formulación de políticas en relación co desenvolvemento rural e aumentando a capacidade para analizar as tendencias e dinámicas no desenvolvemento das zonas rurais.
Calendario
Ata finais de 2021: Comisión Europea e Comité Europeo das Rexións materializarán as vías para seguir para a consecución dos obxectivos.
2021-2023: balance das medidas financiadas polos Estados membros sobre desenvolvemento rural.
2024: publicación dun informe sobre os puntos para mellorar e reforzar economicamente.
2028-2034: implementación de novas medidas de fronte ao seguinte período de programación da UE.
O pasado mes de marzo os Grupos de Acción Local de Galicia (medida Leader) participaron na Semana Europea da Visión Rural, durante a que tiveron a oportunidade de presentar os seus puntos de vista particulares sobre as prioridades e necesidades do Medio Rural e de establecer lazos cos seus interlocutores naturais. Nos próximos meses consolidaranse as primeiras iniciativas contempladas pola Visión Rural polo que é de vital importancia que as autoridades nacionais, rexionais e locais estean adecuadamente informadas e preparadas para a súa implementación.