- O acordo interinstitucional foi xa referendado polos Ministros de Agricultura da UE. Os Estados membros deberán agora deseñar os seus Plans Estratéxicos e envialos a Bruxelas antes do 31 de decembro deste ano.
- A nova PAC entrará en vigor o 1 de xaneiro de 2023 e España recibirá máis de 47 mil millóns de euros para uns 695 000 beneficiarios.
Bruxelas, 14 de xullo de 2021. O pasado 25 de xuño a Comisión Europea, o Parlamento Europeo e os Estados membros, representados no Consello da UE, alcanzaban un acordo sobre os regulamentos que configuran a normativa básica da nova Política Agrícola Común da UE. O acordo interinstitucional comprende principalmente os tres proxectos de regulamento correspondentes a Plans Estratéxicos, organización común de mercados agrícolas e financiamento, xestión e seguimento. Culmina así o proceso de reforma da PAC para o novo período de programación da UE iniciado en 2018 coa publicación da proposta de base por parte da Comisión Europea. En outubro de 2020 Parlamento Europeo e Consello da UE pecharon as súas respectivas posturas de negociación e en novembro do mesmo ano deu comezo a fase de negociacións interinstitucionais ou “diálogos tripartitos” entre as tres institucións responsables do deseño normativo da nova PAC. A presidencia de quenda do Consello da UE durante o primeiro semestre deste ano, Portugal, anota así un importante éxito político ao lograr facilitar un acordo entre posturas que parecían irreconciliables nalgúns aspectos.
Os Ministros de Agricultura da UE referendaron o acordo no Consello celebrado o pasado 28 de xuño en Luxemburgo, polo que faltaría unicamente o beneplácito formal do Parlamento Europeo, o cal non chegará previsiblemente ata despois do verán.
Con todo, máis aló deste acordo existen aínda varios flocos técnicos por pechar. Ademais, durante o próximo ano a Comisión Europea deberá aprobar a lexislación secundaria correspondente para desenvolver o contido dos textos xurídicos que foron obxecto do acordo. Ao mesmo tempo, os Estados membros deben deseñar primeiro e presentar daquela os seus Plans Estratéxicos nacionais e estes, á súa vez, terán que recibir o visto bo da Comisión Europea. A data límite para a presentación dos devanditos plans é o 31 de decembro deste ano. Unha vez aprobados, cada Estado membro deberá adoptar as correspondentes ordes ministeriais e lanzar, cando corresponda, as convocatorias pertinentes. A este respecto, o Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación convocou este 14 de xullo unha Conferencia Sectorial monográfica sobre a PAC cos representantes autonómicos, co obxectivo de alcanzar un compromiso sobre o Plan Estratéxico nacional. As comunidades autónomas da cornixa cantábrica (Galicia, País Vasco, Asturias e Cantabria) presentaron unha posición conxunta para estas negociacións.
Cabe subliñar que na nova PAC os Estados membros gañarán marxe de acción mediante estes Plans Estratéxicos, os cales integrarán os programas sectoriais de intervención, que ata o de agora formaban parte da organización común de mercados. Por outra banda, a nova arquitectura verde pasa a encomendarse ás autoridades nacionais e articúlase sobre tres eixos: condicionalidade reforzada, eco-esquemas do primeiro piar e medidas agroambientais do segundo piar. O FEADER deixa de ser un fondo estrutural no marco común da política de cohesión e terá unha porcentaxe de prefinanciación ou liberación automática do 1% ata 2025. Ademais, as normas do programa Leader pasarán a enmarcarse na política de cohesión, aínda que o seu financiamento efectúese a través do orzamento agrícola.
Ante todo, a reforma caracterízase por incentivar as prácticas con impacto beneficioso para o clima e o medio ambiente, na senda do Pacto Verde Europeo e as estratexias de Biodiversidade e “Da granxa á mesa”, dadas a coñecer o pasado ano. O acordo establece finalmente que os países destinen un mínimo obrigatorio do 25% da súa asignación para pagos directos ao novos eco-esquemas, os cales serán de adhesión voluntaria para os beneficiarios, cun período de adaptación de dous anos durante o que haberá certa flexibilidade financeira respecto diso. Os eco-esquemas son unha serie de prácticas agrícolas beneficiosas para o clima, o medio ambiente e a biodiversidade, parecidas ás previstas ata o de agora no segundo piar da PAC, pero sen cofinanciamento nacional. No caso de España, a proposta de eco-esquemas do Ministerio pode consultarse aquí.
Outra novidade importante é o condicionamento da axuda ás explotacións ao respecto das normas laborais. A aplicación desta nova condicionalidade sociolaboral será voluntaria durante os dous primeiros anos e converterase en obrigatoria a partir de 2025.
En canto á orientación das axudas, o 10 % dos pagos directos irá ás explotacións pequenas e fíxase un nivel mínimo obrigatorio de apoios para novos agricultores, que será do 3%. Por outra banda, os Estados poderán limitar voluntariamente o monto da axuda básica para a sustentabilidade que pode recibir unha explotación a 100 000 euros anuais (capping), así como reducir a contía de toda axuda que supere os 60 000 euros anuais ata un 85% (degresividade).
En canto á converxencia interna, o acordo establece que o valor mínimo de cada dereito individual de pago deberá chegar ao 85% do valor medio do Estado como moi tarde no ano 2026. En principio, ningún agricultor poderá ver diminuír as súas axudas en máis dun 30% pero, en caso de conflito, curmá a regra do 85% sobre a regra do 30%.
No relativo á xestión dos mercados, haberá varios cambios con respecto á normativa actual. Por unha banda, introducirase unha reserva orzamentaria para financiar medidas de mercado en tempos de crises, cunha dotación anual de polo menos 450 millóns de euros. Se esa partida non fose suficiente para afrontar unha situación de crise, como último recurso podería activarse o mecanismo de disciplina financeira, aplicando un recorte ás axudas directas dos agricultores e gandeiros por encima de 2 000 euros. Con todo, non se conseguiu que esta reserva teña carácter plurianual, é dicir que as cantidades non utilizadas nun ano poidan reforzar a dotación orzamentaria dos anos seguintes. Doutra banda, estenderanse a todos os produtos os observatorios de mercados, xa existentes para o leite, a carne, os cultivos herbáceos, o azucre, as froitas e hortalizas e o viño.
Sobre o viño, as organizacións interprofesionais recoñecidas que operan no sector vitivinícola poderán proporcionar indicadores de orientación de prezos non obrigatorios en relación coa venda de uvas para a produción de viños con DOP ou IGP, sempre que dita orientación non elimine a competencia con respecto a unha proporción substancial dos produtos en cuestión. Ademais, as etiquetas dos viños deberán incluír a información nutricional do produto, ou polo menos o seu valor enerxético, e unha ligazón a unha declaración nutricional electrónica e a lista de ingredientes. Non menos importante é a inclusión no acordo da prórroga ata 2045 do réxime de autorizacións de plantación e replantación de viñedos.
En canto á nomenclatura de produtos procesados de orixe vexetal, algunhas denominacións como “salchicha”, “ escalope” ou “hamburguesa” poderanse seguir utilizando tamén en produtos feitos enteiramente a base de vexetais. Por tanto, nada cambiará con respecto á etiquetaxe e a denominación destes produtos a pesar da insistencia dalgúns Estados membros.
España recibirá máis de 47 000 millóns de euros da PAC entre 2023 e 2027 para uns 695 000 beneficiarios. A nova PAC entrará en vigor o 1 de xaneiro de 2023 e ata entón aplícase un Regulamento de Transición que garante a continuidade dos pagos a agricultores e gandeiros.